Analiza działalności organów podatkowych w kontekście oszustw karuzelowych na podstawie orzeczenia TSUE w sprawie C-537/22: Global Ink Trade Kft. v. Nemzeti Adó- és Vámhivatal

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-537/22 (Global Ink Trade Kft. v. Nemzeti Adó- és Vámhivatal) stanowi kluczowy krok w rozwoju orzecznictwa dotyczącego odpowiedzialności podatników w przypadku oszustw VAT typu karuzelowego. O ile organy podatkowe są zobowiązane do wykrywania i zwalczania oszustw podatkowych, to jednak wyrok ten pokazuje, że ich działanie często bywa motywowane zamiarem czysto fiskalnym – z naciskiem na zwiększenie wpływów podatkowych – a nie rzeczywistą analizą prawną. Orzeczenie to krytykuje nadmierne obciążanie podatników obowiązkami weryfikacyjnymi i stawia bariery przed stosowaniem mechanicznych odmów prawa do odliczenia VAT.

1. Działalność organów podatkowych – motywy profiskalne zamiast rzeczywistości

W ramach walki z oszustwami karuzelowymi, organy podatkowe często stosują mechaniczne podejście do odmowy prawa do odliczenia VAT, co Trybunał uznał za nieuzasadnione i sprzeczne z zasadami prawa Unii Europejskiej. Organy te często koncentrują się na zwiększeniu dochodów budżetowych, przyjmując założenie, że podatnicy powinni przeprowadzać szczegółowe kontrole swoich kontrahentów, mimo braku wyraźnych przesłanek oszustwa.

Orzeczenie TSUE jednoznacznie pokazuje, że takie podejście jest błędne. Trybunał podkreślił, że:

„Organy podatkowe nie mogą wymagać od podatników przeprowadzania szczegółowych i dogłębnych kontroli swoich dostawców, chyba że istnieją konkretne przesłanki wskazujące na możliwość oszustwa”​

2. Zakres odpowiedzialności podatników a realia handlowe

Jednym z najważniejszych aspektów omawianego wyroku jest rozważenie, do jakiego stopnia podatnicy powinni być odpowiedzialni za weryfikację swoich kontrahentów. Organ podatkowy może odmówić prawa do odliczenia VAT tylko wtedy, gdy wykazano, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć o oszustwie karuzelowym. W praktyce jednak organy podatkowe często zmuszają podatników do przeprowadzania szczegółowych kontroli swoich kontrahentów, co wykracza poza zwykłą staranność w prowadzeniu działalności gospodarczej.

TSUE wyraźnie wskazał, że podatnicy nie mogą być pociągani do odpowiedzialności za nieuczciwe działania kontrahentów, jeśli nie ma dowodów na ich świadome zaangażowanie w oszustwo:

„Nie można wymagać od podatnika przeprowadzania szeroko zakrojonych i dogłębnych weryfikacji, jeśli działał on w dobrej wierze i nie miał podstaw, aby podejrzewać, że transakcje, w których uczestniczył, były częścią oszustwa”​

Wielu podatników, zwłaszcza prowadzących działalność na dużą skalę, nie jest w stanie w sposób racjonalny i efektywny weryfikować wszystkich swoich dostawców i partnerów handlowych na poziomie oczekiwanym przez organy podatkowe. Trybunał uznał, że takie podejście prowadzi do nadmiernego obciążenia podatników, co nie jest zgodne z prawem unijnym.

3. Oszustwa karuzelowe a mechaniczne podejście organów podatkowych

TSUE w sprawie Global Ink Trade krytykuje podejście organów podatkowych, które w przypadkach podejrzenia oszustwa karuzelowego często stosują mechaniczne podejście do odmowy prawa do odliczenia VAT. Wiele decyzji opiera się wyłącznie na fakcie, że podatnik uczestniczył w transakcjach, które były częścią schematu oszustwa, bez analizy jego świadomości lub staranności.

Trybunał wyraźnie podkreślił, że organ podatkowy musi przeprowadzić dogłębną analizę okoliczności sprawy i dostarczyć dowodów wskazujących na to, że podatnik świadomie uczestniczył w oszustwie, lub że istniały okoliczności, które powinny wzbudzić jego podejrzenia. Samo uczestnictwo w schemacie nie wystarczy do odmowy prawa do odliczenia VAT:

„Organ podatkowy musi dokładnie określić znamiona oszustwa i udowodnić, że podatnik wiedział, bądź powinien był wiedzieć, iż transakcja, w której uczestniczył, była częścią oszustwa”​

4. Zasada proporcjonalności i jej naruszanie przez organy podatkowe

W wyroku TSUE wyraźnie zaznaczono, że działania organów podatkowych muszą być proporcjonalne. Nie mogą one nadmiernie obciążać podatników obowiązkami, które nie mają podstaw w rzeczywistych okolicznościach sprawy. W praktyce jednak organy podatkowe często stawiają przed podatnikami wymogi, które są nieproporcjonalne do ryzyka oszustwa, ignorując przy tym zasady prawne dotyczące staranności.

W związku z tym, TSUE orzekł, że:

„Podatnicy nie mogą być obciążani zbyt surowymi wymaganiami dotyczącymi weryfikacji kontrahentów, jeśli brak było podstaw do podejrzeń, że transakcje były częścią oszustwa”​

Organy podatkowe, które kierują się wyłącznie celami fiskalnymi, często ignorują zasadę proporcjonalności i nadmiernie obciążają podatników, co wyrok TSUE jednoznacznie potępia.

5. Wnioski: mechaniczne odmowy prawa do odliczenia VAT to błąd

Orzeczenie TSUE w sprawie Global Ink Trade jest kluczowym krokiem w ochronie podatników przed nadmiernymi roszczeniami fiskalnymi ze strony organów podatkowych. Mechaniczne podejście do odmowy prawa do odliczenia VAT, bez pełnej analizy okoliczności sprawy, jest sprzeczne z prawem Unii Europejskiej. Wyrok ten stanowi silny sygnał, że działania organów podatkowych muszą być proporcjonalne, oparte na dowodach i z uwzględnieniem realnych warunków działalności gospodarczej.

Pełne orzeczenie w sprawie C-537/22 można znaleźć tutaj: C-537/22 – Global Ink Trade Kft. v. Nemzeti Adó- és Vámhivatal.